De oprichting van de Vereniging het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief (NEHA) op 2 april 1914 was het zeer succesvolle resultaat van een gezamenlijk initiatief van mensen uit het bedrijfsleven, de wetenschap en het archiefwezen.’Grote namen’ uit deze drie gremia zijn aan de oprichting en geschiedenis van het NEHA verbonden. De grote drijvende kracht en inspirator was prof. dr N.W. Posthumus, de eerste hoogleraar economische geschiedenis in Nederland. Dit Nederlandse initiatief sloot aan bij diverse internationale initiatieven om economische geschiedenis, als destijds nieuwe tak van de historische wetenschap, een brede basis te verschaffen. Daarbij dienden de Wirtschaftsarchive onder meer in Keulen en Bazel tot voorbeeld. De Vereniging NEHA koos Den Haag als plaats van vestiging vanwege de centrale ligging tussen de handelscentra Amsterdam en Rotterdam en de nabijheid van het Algemeen Rijksarchief en de Koninklijke Bibliotheek.
Vanaf de jaren ’20 in de twintigste eeuw kwam het bestuurlijk zwaartepunt van het NEHA steeds meer in Amsterdam te liggen. Begin 1922 aanvaardde N.W. Posthumus, die tot dan werkzaam was aan de Rotterdamse Handels Hogeschool, de benoeming van hoogleraar in de politieke en economische geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. En vier jaar later, in 1926, ging het voorzitterschap van de vereniging over naar de bekende Amsterdamse historicus H. Brugmans. Dankzij een zeer genereuze subsidie van de Gemeente Amsterdam kon het NEHA in 1933 de deuren van de Economisch Historische Bibliotheek (EHB) aan de Herengracht 218-220 openen. Na het afstoten van de archiefbeherende functie en daarmee de Haagse vestiging midden jaren ’70 promoveerde de EHB in Amsterdam tot hoofdzetel van het NEHA. Een nieuwe (huisvestings-)fase in de geschiedenis van het NEHA brak aan met de verhuizing van het NEHA naar de Cruquiusweg 31 in Amsterdam Oost om te gaan samenwonen met het IISG.
Inmiddels zit het NEHA al meer dan 30 jaar aan de Cruquiusweg: het is en blijft het mekka van de economische geschiedenis. Samen met de collecties van het IISG vormen de NEHA-collecties een internationaal vermaarde topverzameling op het gebied van de economische en de sociale geschiedenis. Het is een verzameling die zich kan meten met andere top collecties zoals die van de Kress Library in Harvard en de Goldsmiths’ Library in Londen. Ruim 100 jaar verzamelen heeft geresulteerd in een rijk gevulde economisch-historische schatkamer, met voor elk wat wils.
Jacques van Gerwen beschrijft de nauwe band tussen het NEHA en Amsterdam in ‘Het NEHA: een economisch-historische schatkamer in Amsterdam‘. Samen met Co Seegers schreef hij ‘To Promote and Facilitate. The NEHA 1914-2014‘, in Tijdschrift voor Sociale en Economische Geschiedenis N° 2 (2014) 21-44.
Zie ook: De Vereeniging het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief, 1914-1989 red. E.J. Fischer, J.L.J.M. van Gerwen, J.J. Seegers. (Amsterdam NEHA 1989), 247 p.